Kilka uwag o stosowaniu art. 15 zzzh Specustawy COVID-owej w kontekscie prawa pomocy publicznej

4 sierpnia 2021 |

Prawidłowe stosowanie przepisów prawa pomocy publicznej nie jest zadaniem łatwym. Ta dziedzina unijnego prawa konkurencji, pełna bliżej niedookreślonych pojęć prawych, nastręcza każdemu interpretatorowi szeregu problemów. Gdy nałożymy na to jeszcze przepisy prawa krajowego może się okazać, że znalezienie właściwiej ścieżki w gąszczu wzajemnych relacji nie jest proste. Doskonale te trudności ilustruje art. 15 zzzh Specustawy COVID-owej.

Art. 15 zzzh Specustawy COVID-owej [1] z punktu widzenia prawa pomocy publicznej ma nie codzienną, a przede wszystkim „niebezpieczną” konstrukcję. Nie codzienną, gdyż przepis ten, w przeciwieństwie do uznanej praktyki legislacyjnej [2] wskazuje, że w celu zapewnienia zgodności udzielanej pomocy publicznej z prawem unijnym, instrumenty pomocowe muszą być stosowane zgodnie z warunkami określonymi nie w decyzji Komisji Europejskiej [3] lecz w dokumencie o charakterze soft law –  komunikacie Komisji  Europejskiej Tymczasowe ramy środków pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki w kontekście trwającej epidemii COVID-19 (Tymczasowe ramy).

Takie rozwiązanie legislacyjne jest o tyle niebezpieczne, że „koncentruje” uwagę podmiotów stosujących instrumenty pomocowe zawarte w Specustawie COVID-owej właśnie na treści ww. komunikatu, a nie na treści stosownej decyzji Komisji Europejskiej. Tymczasem z punktu widzenia prawa pomocy publicznej to właśnie owa decyzja, a dokładniej jej treść, wyznacza zakres dopuszczalnej pomocy publicznej. Podmioty stosujące przepisy Specustawy COVID-owej mają zatem obowiązek przestrzegania warunków zawartych w treści decyzji Komisji Europejskiej, a nie w Tymczasowych ramach [4]. Pomoc publiczna udzielona zgodnie z aktualnymi postanowieniami  Tymczasowych ram a w opozycji do decyzji Komisji Europejskiej, czy też poza jej ramami, będzie stanowiła tym samym nielegalną pomoc publiczną.

O tym, że owe ryzyko nie ma jedynie teoretycznego charakteru świadczy fakt, że w pewnym momencie Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zdecydował się zwrócić uwagę na ten aspekt. W jednym ze swoich wyjaśnień, poświęconych piątej zmianie Tymczasowych ram, Urząd stwierdził że:

Należy jednak wyjaśnić, że wydłużeniu obecnie obowiązujących programów pomocowych oraz stosowanie wyższych pułapów udzielanych na ich podstawie środków pomocy kryzysowej nie następuje automatycznie. Państwa członkowskie zainteresowane wprowadzeniem takich zmian muszą notyfikować Komisji zmiany obowiązujących programów pomocowych, dotyczących udzielania pomocy kryzysowej zgodnie z poszczególnymi sekcjami TR. Do czasu wydania przez Komisję pozytywnej decyzji w tym zakresie, obecnie obowiązujące pułapy środków pomocy kryzysowej oraz inne warunki udzielania tej pomocy, pozostają bez zmian [5].

Niestety również w orzecznictwie sądów administracyjnych ukształtowała się linia orzecznicza [6], która przedkłada treść Tymczasowych ram ponad warunki wynikające z właściwej decyzji Komisji Europejskiej [7]. W przywołanych wyrokach sądy administracyjne stwierdziły bowiem, że wobec dokonanej w dniu 29 czerwca 2020 r. zmiany Tymczasowych ram, polegającej na poszerzeniu katalogu podmiotów uprawnionych do ubiegania się o wsparcie, organy udzielające pomocy powinny uwzględnić ww. zmianę w swojej praktyce orzeczniczej i dopuścić tego typu podmioty do wsparcia. Rozumowanie jakie doprowadziło sądy do tej konkluzji pominęło jednak całkowicie fakt, że obowiązująca wówczas decyzja Komisji Europejskiej [8] takiej możliwości (szerszego katalogu beneficjentów wsparcia) nie przewidywała [9]. Tym samym wydane przez wojewódzkie sądy administracyjne orzeczenia naruszyły art. 108 ust. 3 TFUE, gdyż nałożyły na organy administracji obowiązek udzielenia pomocy na warunkach nie zatwierdzonych przez Komisję Europejską.

Warto w tym kontekście zaznaczyć, ze w wydanym ostatnio Zawiadomieniu w sprawie egzekwowania zasad pomocy państwa przez sądy krajowe [10]   Komisja podkreśliła, że obowiązek zawieszenia o którym mowa w art. 108 ust. 3 TFUE ma zastosowanie także w odniesieniu do zmian dokonywanych w ramach programów pomocowych, w tym także w odniesieniu do zmian katalogu beneficjentów wsparcia [11]). Z też względu Komisja zaznaczyła, że:

Sądy krajowe, przyznając nową pomoc w kontekście swoich postępowań, mogą bezpośrednio naruszać art. 108 ust. 3 TFUE. Może to mieć miejsce w przypadku, gdy sąd krajowy wyda wyrok mający wpływ na wykonanie aktu przyznającego pomoc państwa. Dzieje się tak na przykład w przypadku, gdy interpretacja umowy lub decyzji o przyznaniu pomocy skutkuje przedłużeniem pierwotnego okresu obowiązywania środka pomocy . W związku z tym sądy krajowe muszą przestrzegać art. 108 ust. 3 TFUE i dopilnować, aby każda z ich decyzji, która skutkuje zmianą lub przedłużeniem ważności tego aktu przyznającego pomoc państwa, na przykład poprzez sposób jej interpretacji, została zgłoszona przed jej wykonaniem, zgodnie z przepisami administra­cyjnymi obowiązującymi w danym państwie członkowskim. Jeżeli sąd krajowy nie zapewni przestrzegania obowiązku stosowania okresu zawieszenia, a nowa pomoc nie zos­tanie zgłoszona i poddana kontroli Komisji, Komisja może wszcząć postępowanie w sprawie pomocy państwa niezgodnej z prawem z własnej inicjatywy lub po otrzymaniu skargi od którejkolwiek z zainteresowanych stron zgodnie z art. 12 rozporządzenia proceduralnego [12].

Reasumując, prawidłowe stosowanie art. 15 zzzh Specustawy COVID-owej  wymaga uwzględnienia zarówno przez organy administracji publicznej jak i sądy krajowe całego kontekstu systemowego w jakim ten przepis funkcjonuje. Oparcie się jedynie na literalnej treści art. 15 zzzh może bowiem prowadzić do naruszenia prawa unijnego i udzielenia nielegalnej pomocy publicznej. Taki efekt z kolei zastosowania tego przepisu niewątpliwie nie leży w interesie zarówno dawcy pomocy i jak i jej biorcy.

  1. Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. 2020 poz. 1842).
  2. Odesłanie o charakterze dynamicznym do aktu normatywnego o niewiążącym charakterze jest z punktu widzenia zasad techniki prawodawczej zakazane – zob. w tym względzie stanowisko prezentowane przez G. Wierczyński [w:] Komentarz do rozporządzenia w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” [w:] Redagowanie i ogłaszanie aktów normatywnych. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2016, Załącznik @1 § 156, teza 3.
  3. Zob. w tym względzie rozwiązania legislacyjne przyjęte np. art. 104 Ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o rynku mocy (Dz. U. 2020 poz. 247) czy też art. 11 Ustawy z dnia 16 lipca 2020 r. o udzielaniu pomocy publicznej w celu ratowania lub restrukturyzacji przedsiębiorców (Dz. U. 2020 poz. 1298), które nawiązują właśnie do stosownej decyzji Komisji Europejskiej.
  4. Zob. w tym względzie wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 15 września 2016 r. w sprawie C-574/14 PGE, ECLI:EU:C:2016:686, pkt 36-37.
  5. Zob. stanowisko UOKIK zatytułowane Informacja ws. zmiany limitu pomocy kryzysowej (01.02.2021 r.) dostępne pod tym adresem internetowym https://www.uokik.gov.pl/covid19_a_pomoc_publiczna.php#faq3972 w zakładce Wyjaśnienia.
  6. Zob. w tym względzie wyrok WSA w Rzeszowie z dnia 20.04.2021 r. w sprawie I SA/Rz 206/21 oraz wyroki WSA w Poznaniu z dnia 27.05.2021 r. w sprawach: III SA/Po 489/21, III SA/Po 535/21, III SA/Po 609/20 i III SA/Po 737/20 oraz z dnia 29.06.2021 r. w sprawie III SA/Po 686/20
  7. Wydaje się zresztą, że w przedmiotowe wyroki obarczone są jeszcze innym naruszeniem prawa unijnego – mianowicie wojewódzkie sądy administracyjne przyjęły, że organy udzielające pomocy powinny oceniać spełnienie warunków uprawniających do uzyskania pomocy nie na dzień przyznania pomocy (wydania stosownej decyzji), lecz według warunków obowiązujących na moment zakończenia okresu składania wniosków o przyznanie pomocy.
  8. Decyzja Komisji Europejskiej z dnia 23 kwietnia 2020 r. w sprawie SA.56922 (2020/N) – Poland – Polish anti-crisis measures – direct grants, repayable advances, tax and paymewnts advantages, tax deferrals and wage subsidies schemes related to COVID-19 (decyzja dostępna pod tym adresem internetowym – https://ec.europa.eu/competition/state_aid/cases1/202017/285396_2151002_48_2.pdf).
  9. Dopiero 3 września 2020 r. Komisja Europejska wydała decyzję SA.58481 (2020/N) – Poland – Amendment of the scheme SA.56922 (2020/N) concerning Polish
    anti-crisis measures – direct grants, repayable advances, tax and payments advantages, tax deferrals and wage subsidies schemes related to COVID-19     na mocy której, w odniesieniu do części instrumentów pomocowych zawartych w Specustawie COVID-owej zostały wprowadzone zmiany poszerzające katalog podmiotów uprawnionych do wsparcia.
  10. Dz. Urz. UE C 305 z dnia 30 lipca 2021 r., str. 1.
  11. Zob. w tym względzie wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 14 listopada 2019 r. w sprawie C-585/17 Dilly’s Wellnesshotel GmbH, ECLI:EU:C:2019:969, pkt 61.
  12. Zawiadomienie, motyw 137-139.
Obrazek posiada pusty atrybut alt; plik o nazwie bartek_w.png

Wpis nie stanowi porady ani opinii prawnej w rozumieniu przepisów prawa oraz ma charakter wyłącznie informacyjny. Stanowi wyraz poglądów jego autora na tematy prawnicze związane z treścią przepisów prawa, orzeczeń sądów, interpretacji organów państwowych i publikacji prasowych. Kancelaria Ostrowski i Wspólnicy Sp.K. i autor wpisu nie ponoszą odpowiedzialności za ewentualne skutki decyzji podejmowanych na jego podstawie.


Ta strona wykorzystuje pliki cookies. Poprzez kliknięcie przycisku „Akceptuj", bądź „X", wyrażasz zgodę na wykorzystywanie przez nas plików cookies. Więcej o możliwościach zmiany ich ustawień, w tym ich wyłączenia, przeczytasz w naszej Polityce prywatności.
AKCEPTUJ