Niedawno zostało opublikowane stanowisko Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją przepisów zmieniających z mocą wsteczną zasady opodatkowania elektrowni wiatrowych [1]. Jak już szeroko donosiła prasa Trybunał uznał, że taka praktyka legislacyjna polskiego rządu nie była zgodna z polską Konstytucją, gdyż naruszyła jej art. 2 i wywodzoną z niego zasadę lex retro non agit [2]. Co ciekawe, w uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia Trybunał stanął przed koniecznością ustosunkowania się do argumentacji Ministra Energii, który twierdził, że obowiązek zmiany z mocą wsteczną przepisów regulujących zasady opodatkowania elektrowni wiatrowych był konsekwencją zobowiązań powziętych względem Komisji Europejskiej w toku procesu notyfikacji zmian do ustawy o odnawialnych źródłach energii. [3]

Odnosząc się do tego aspektu sprawy Trybunał stwierdził, że podniesione przez Ministra Energii argumenty nie były trafione. Po pierwsze, Trybunał zwrócił uwagę, że opisane w decyzji Komisji Europejskiej zobowiązanie władz polskich do zmiany zasad opodatkowania elektrowni wiatrowych było jedynie jednym z rozwiązań, które władze polskie mogły wprowadzić by rozwiać wątpliwości Komisji [4]. Po drugie, z treści decyzji Komisji nie wynika wcale by ten organ oczekiwał od rządu polskiego wprowadzenia zmian zasad opodatkowania elektrowni wiatrowych z mocą wsteczną. W końcu Trybunał podkreślił, że to Polska zgłosiła Komisji potrzebę wprowadzenia określonych zmian do polskiego porządku prawnego – w tym aspekcie Trybunał podkreślił, że:

Wobec tego Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że zobowiązania międzynarodowe czy też wynikające z prawa Unii Europejskiej co do zasady nie mogą prowadzić do naruszenia zasady lex retro non agit, która jest fundamentalną zasadą konstytucyjną w polskim porządku prawnym. Na organach polskich władz ciąży obowiązek przestrzegania tej zasady również w stosunkach międzynarodowych i w ramach uczestnictwa w organizacjach międzynarodowych, czego wymaga zasada praworządności

Z tą tezą, w zakresie w jakim oznacza, że podczas procesu notyfikacji pomocy publicznej władze Polskie maja obowiązek czuwania nad przestrzeganiem zasad wynikających z polskiej Konstytucji wypada się jedynie zgodzić. Sam fakt, iż okreslone rozwiązania legislacyjne stanowią pomoc publiczną i wymagają współpracy z Komisją Europejską nie zwalnia organów polskich z obowiązku przestrzegania prawa krajowego, w tym zasad wywodzonych z Konstytucji.

Zresztą, obowiązek uwzględniania tego typu zasad [5] wynika także z prawa unijnego. W swoim orzecznictwie Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej niejednokrotnie zaznaczył, że w procesie notyfikacji pomocy publicznej Komisja Europejska ma obowiązek czuwać nad tym, by zgłaszane przez organy Państw Członkowskich instrumenty pomocowe były zgodne z takimi pryncypiami jak zasada równości, ochrony uzasadnionych oczekiwań czy zasada pewności prawa [6]. Ta ostatnia zasada stoi zresztą w ocenie Trybunału na przeszkodzie temu, by dany przepis miał zastosowanie z mocą wsteczną, a więc do okoliczności, które wystąpiły przed jego wejściem w życie, niezależnie od korzystnych lub niekorzystnych skutków, jakie to zastosowanie mogłoby mieć w odniesieniu do zainteresowanego podmiotu [7].

Reasumując, zarówno z punktu widzenia Trybunału Konstytucyjnego, jak i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej proces notyfikacji pomocy publicznej nie zwalnia organów od obowiązku przestrzegania podstawowych zasad porządku prawnego, w tym zasady lex retro non agit.

[1] Sprawa o sygn. akt K 4/19.

[2] Takie rozstrzygnięcie może być niezwykle istotne w kontekście aktualnie procedowanego w polskim parlamencie projektu ustawy wprowadzającego tzw. podatek od cukru.

[3] Chodzi o decyzję Komisji Europejskiej z dnia 13 grudnia 2017 r. w sprawie SA.43697 (2015/N) – Poland – Polish support scheme for RES and relief for Energy-intensive users.

[4] Komisja dopuściła również możliwość modyfikacji cen referencyjnych dla technologii wiatrowych w aukcjach planowanych w roku 2018.

[5] A dokładniej ich odpowiedników wynikających z prawa unijnego.

[6] Zob. w tym względzie wyrok Trybunału z dnia 14 października 2010 r. w sprawie C-67/09 P Nuova Agricast Srl, ECLI:EU:C:2010:607, pkt 65.

[7] Wyrok Trybunału z dnia 3 września 2015 r. w sprawie C-89/14 A2A SpA, ECLI:EU:C:2015:537, pkt 37.