Kerkosand – problemy Komisji Europejskiej z definicją MŚP

10 września 2020 |

W dniu wczorajszym Sąd unijny wydał wyrok w sprawie Kerkosand [*1] .Wśród szeregu interesujących zagadnień jakie porusza ten wyrok znalazła się także kwestia zakresu stosowania art. 4 ust. 2 załącznika I do rozporządzenia 651/2014 [*2] . Dokładniej, Sąd stanął przed koniecznością rozstrzygnięcia czy przepis ten nie znajduje zastosowania do przedsiębiorstw, które zostały sprzedane lub nabyte przez inne przedsiębiorstwa [*3]. Innymi słowy Sąd musiał odpowiedzieć na pytanie czy prezentowana przez Komisję Europejską wykładnia, zapoczątkowana sprawą Twinings [*4], jest prawidłowa.

Postępowanie przed Komisją Europejską

Przedmiotem omawianego orzeczenia była decyzja Komisji Europejskiej [*5] uznająca, że Słowacja w sposób prawidłowy zastosowała rozporządzenie 651/2014 i przyznała na rzecz NAJPI a.s. regionalną pomoc inwestycyjną i pomoc na zatrudnienie w wysokości 4 999 999,46 EUR. Jak to zazwyczaj bywa w prawie pomocy publicznej zarówno postępowanie prowadzone przez Komisję Europejską, jak i postępowanie sądowe było efektem działań podjętych przez konkurenta beneficjenta – spółkę Kerkosand spol. s.r.o.

W swojej skardze do Komisji Europejskiej spółka Kerkosand podniosła, ze otrzymana przez NAJPI a.s. pomoc publiczna stanowiła bezprawną i niezgodną z rynkiem wewnętrznym pomoc publiczną, gdyż nie spełniała szeregu warunków określonych w programie pomocowym o numerze referencyjnym SA.28652 (X518/2009). Wśród szeregu argumentów sformułowanych w tym zakresie przez Kerkosand znalazł się także zarzut, że Słowacja w sposób nieprawidłowy uznała, że beneficjent wsparcia był przedsiębiorstwem spełniającym unijną definicję MŚP. W ocenie skarżącej beneficjent wsparcia – spółka NAJPI była dużym przedsiębiorstwem, gdyż na moment przyznania pomocy była własnością dużego przedsiębiorstwa – spółki PATRIA. Poza tym skarżąca wskazywała, że za pośrednictwem osób fizycznych będących właścicielami oraz zarządzającymi spółek NAJPI/PATRIA beneficjent jest powiązany z innymi spółkami [*6].

Ustosunkowując się do tej argumentacji skarżącej Komisja Europejska stwierdziła po pierwsze, że spółka PATRIA zbyła całość posiadanych udziałów w spółce NAJPI na rzecz innego przedsiębiorstwa NOVA. Transakcja ta doszła do skutku zgodnie z prawem słowackim w dniu 7 sierpnia 2013. Skoro umowa na podstawie której pomoc publiczna została przyznana na rzecz NAJPI została zawarta w dniu 7 listopada 2013 r. to tym samym dla potrzeb oceny statusu NAJPI należy uwzględniać jedynie relacje zachodzące z nowym właścicielem beneficjenta. Kierując się tym założeniem Komisja dokonała weryfikacji relacji jakie istniały pomiędzy właścicielami / zarządzającymi spółki NOVA a innymi przedsiębiorstwami i stwierdziła, że w tym wypadku owe przedsiębiorstwa nie były powiązane za pośrednictwem osób fizycznych. Tym samym Komisja uznała, że stanowiska władz słowackich o posiadaniu przez NAJPI statusu MŚP jest prawidłowe [*7].

Postępowanie przed Sądem

Odnosząc się do tej argumentacji Sąd w pierwszej kolejności uznał, że Komisja Europejska prawidłowo uznała, że ocena posiadania przez beneficjenta wsparcia określonego statusu winna być dokonywana na moment przyznania pomocy [*8]. Niemniej jednak Sąd stwierdził, że:

Niezależnie jednak od faktu, że właściwą datą dla oceny posiadania przez przedsiębiorstwo będące beneficjentem statusu MŚP był dzień 7 listopada 2013 r., przedstawione przez skarżącą dowody dotyczące powiązań między przedsiębiorstwem będącym beneficjentem a spółką P., poprzednikiem prawnym spółki N., mogły wzbudzić wątpliwości po stronie Komisji w rozumieniu art. 4 ust. 4 rozporządzenia 2015/1589, co do zakwalifikowania przedsiębiorstwa będącego beneficjentem jako MŚP w rozumieniu załącznika I do rozporządzenia nr 651/2014, a w konsekwencji – co do istnienia bezprawnie przyznanej i niezgodnej z rynkiem wewnętrznym pomocy. W tym względzie skarżąca ma prawo powoływać się na art. 4 załącznika I do rozporządzenia nr 651/2014, zatytułowany „Dane wykorzystywane do określania liczby personelu i kwot finansowych oraz okresy referencyjne”, którego brzmienie doskonale odpowiada brzmieniu art. 4 załącznika do zalecenia w sprawie MŚP [*9].

W ocenie Sądu Komisja była bowiem zobowiązana w niniejszej sprawie do zastosowania art. 4 ust. 2 załącznika I do rozporządzenia 651/2014 [*10].

Powyższego wniosku w żaden sposób w ocenie Sadu nie mogła podważyć zaprezentowana przez Komisje Europejską na etapie postępowania sądowego argumentacja. Jak zwrócił uwagę Sąd:

Na rozprawie Komisja, powołując się na stronę 14 „Podręcznika użytkownika dotyczącego definicji MŚP” opublikowanego w 2015 r. przez Urząd Publikacji Unii Europejskiej (UP), zakwestionowała jednak zastosowanie art. 4 ust. 2 załącznika I do rozporządzenia nr 651/2014 do zmiany właściciela przedsiębiorstwa takiej jak ta, która nastąpiła w niniejszej sprawie między spółkami P. i N. w odniesieniu do przedsiębiorstwa będącego beneficjentem. W podręczniku tym wyjaśnia się między innymi, że analogiczna zasada zawarta w załączniku do zalecenia w sprawie MŚP „nie ma zastosowania w przypadku przedsiębiorstw, które przekraczają odpowiednie pułapy dla MŚP z powodu zmiany struktury akcjonariatu w następstwie połączenia lub nabycia” oraz że takie przedsiębiorstwa „powinny być oceniane na podstawie ich struktury udziałowej w dniu operacji, a nie w dniu ostatniego zatwierdzonego okresu obrachunkowego”. Po tym stwierdzeniu następuje odniesienie do pkt 1.1.3.1 ust. 6 lit. e) decyzji Komisji 2012/838/UE, Euratom z dnia 18 grudnia 2012 r. w sprawie przyjęcia zasad zapewniających jednolitą weryfikację istnienia i statusu prawnego, a także zdolności operacyjnych i finansowych uczestników działań pośrednich wspieranych za pomocą dotacji zgodnie z siódmym programem ramowym Wspólnoty Europejskiej w zakresie badań, rozwoju technologicznego i demonstracji oraz siódmym programem ramowym Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej w zakresie działań badawczych i szkoleniowych w dziedzinie jądrowej (Dz.U. 2012, L 359, s. 45), w której faktycznie uściślono, że „[z]asada ta nie ma zastosowania, jeżeli MŚP zostaje połączone z większą grupą lub nabyte przez nią, w którym to przypadku MŚP traci swój status natychmiast w dniu transakcji” [*11].

Oddalając tę argumentację Sąd stwierdził, że:

W tym względzie wystarczy zauważyć, że „Podręcznik użytkownika dotyczący definicji MŚP”, do którego zresztą zaskarżona decyzja się nie odwołuje, nie stanowi tekstu prawnie wiążącego, mogącego stanowić odstępstwo od stosowania wiążącej zasady zawartej w art. 4 ust. 2 załącznika I do rozporządzenia nr 651/2014 lub ograniczenie jej zakresu. Podobnie w „Klauzuli o wyłączeniu odpowiedzialności” zawartej na drugiej stronie podręcznika wyjaśniono, że podręcznik ten „ma na celu wprowadzenie ogólnych wytycznych dla zainteresowanych przedsiębiorców i innych stron w ramach stosowania definicji MŚP”, ale że „jest on pozbawiony mocy prawnej i w żaden sposób nie wiąże Komisji”, ponieważ zalecenie w sprawie MŚP „jest jedynym autentycznym punktem odniesienia pozwalającym określić warunki dotyczące statusu MŚP”. Tej oceny nie może podważyć odesłanie do pkt 1.1.3.1 ust. 6 lit. e) decyzji 2012/838, ponieważ przepis ten, którego zakres stosowania jest ograniczony do działań badawczych i szkoleniowych w dziedzinie jądrowej, nie ma zastosowania w niniejszej sprawie

Kierując się powyższym stanowiskiem Sąd uznał, ze zaskarżona decyzja obarczona jest szeregiem wad. Obliczając dane w zakresie zatrudnienia oraz obrotu/sumy bilansowej zarówno władze słowackie jak i Komisja pominęły bowiem dane pochodzące od spółki PATRIA, chociaż zgodnie z art. 4 ust. 2 załącznika I do rozporządzenia 651/2014 były zobowiązane do ich uwzględnienia [*12].

Podsumowanie

Omawiany wyrok jak się wydaje kładzie kres wykładni zapoczątkowanej sprawą Twinings. Jakkolwiek Komisji Europejskiej przysługuje oczywiście możliwość odwołania się do Trybunału Sprawiedliwości to jednak szanse powodzenia nie wydają się zbyt duże. Przyjęta przez Sąd w wyroku Kerkosand wykładnia rozporządzenia w sprawie wyłączeń blokowych doskonale bowiem wpisuje się w podejście zaprezentowane przez Trybunał w sprawie Eesti Pagar [*13]. Trybunał w tym wyroku uznał bowiem, że założenia leżące u podstaw rozporządzenia w sprawie wyłączeń blokowych wymagają bowiem, by kryteria dotyczące stosowania zwolnienia były jasne i łatwe do zastosowania przez władze krajowe [*14]. Trudno uznać za jasną wykładnię, która całkowicie abstrahuje od treści właściwych przepisów rozporządzenia. Z praktycznego punktu widzenia wyrok w sprawie Kerkosand oznacza oczywiście, że dotychczasowa praktyka chociażby polskich podmiotów udzielających pomocy [*15] była nieprawidłowa i będzie wymagała korekty.

  • [*1] Wyrok Sądu z dnia 9 września 2020 r. w sprawie T-745/17 Kerkosand spol. s.r.o./Komisja Europejska, ECLI:EU:T:2020:400.
  • [*2] Przepis ten stanowi, że: Jeżeli w dniu zamknięcia ksiąg rachunkowych dane przedsiębiorstwo stwierdza, że w skali rocznej przekroczyło pułapy zatrudnienia lub pułapy finansowe określone w art. 2, lub spadło poniżej tych pułapów, uzyskanie lub utrata statusu średniego, małego lub mikroprzedsiębiorstwa następuje tylko wówczas, gdy zjawisko to powtórzy się w ciągu dwóch kolejnych okresów obrachunkowych.
  • [*3] Pomimo, że z treści art. 4 ust. 2 załącznika I do rozporządzenia 651/2014 nie wynika by jego zakres był w jakikolwiek sposób ograniczony, to jednak Komisja Europejska przyjęła w swojej praktyce, że celem art. 4 ust. 2 Załącznika I do rozporządzenia 651/2014 jest zapewnienie stabilności przedsiębiorstwom, które rozwijając swoją działalność zbliżają się do tych pułapów (lub ich dane oscylują wokół nich). Dane finansowe, czy stan zatrudnienia samoistnie rozwijającego się przedsiębiorstwa mogą się bowiem wahać, a okres przejściowy daje gwarancję, że sytuacja się utrwaliła. Przepisu tego nie stosuje się w przypadku przedsiębiorstw, które zostały przejęte lub sprzedane przez inne przedsiębiorstwo.
  • [*4] Wykładnia taka została po raz pierwszy zaprezentowana przez Komisję Europejską w odniesieniu do sprawy przedsiębiorstwa Twinings – zob. w tym względzie dokument Evaluation of the SME Definition, September 2012, str. 49-50.
  • [*5] Decyzja Komisji z dnia 20 lipca 2017 r. w sprawie SA.38121 (2016/FC) dotycząca pomocy inwestycyjnej na rzecz słowackiego producenta piasku krzemionkowego NAJPI a.s.
  • [*6] Zob. sekcję 3.2.3 decyzji Komisji.
  • [*7] Zob. motyw 57 lit d) decyzji Komisji
  • [*8] Wyrok Kerkosand, pkt 85.
  • [*9] Wyrok Kerkosand, pkt 86-87.
  • [*10] Wyrok Kerkosand, pkt 91.
  • [*11] Wyrok Kerkosand, pkt 89.
  • [*12] Wyrok Kerkosand, pkt 92-94.
  • [*13] Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 5 marca 2019  r. w sprawie C-349/17 Eesti Pagar AS, ECLI:EU:C:2019:172
  • [*14] Wyrok Eesti Pagar, pkt 61.
  • [*15] Zob. w tym względzie Instrukcję dotyczącą wypełniania Oświadczenia o spełnianiu kryteriów MŚP wraz z załącznikami (str. 16-17) stosowaną przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości czy też Bank Gospodarstwa Krajowego.

Wpis nie stanowi porady ani opinii prawnej w rozumieniu przepisów prawa oraz ma charakter wyłącznie informacyjny. Stanowi wyraz poglądów jego autora na tematy prawnicze związane z treścią przepisów prawa, orzeczeń sądów, interpretacji organów państwowych i publikacji prasowych. Kancelaria Ostrowski i Wspólnicy Sp.K. i autor wpisu nie ponoszą odpowiedzialności za ewentualne skutki decyzji podejmowanych na jego podstawie.


Ta strona wykorzystuje pliki cookies. Poprzez kliknięcie przycisku „Akceptuj", bądź „X", wyrażasz zgodę na wykorzystywanie przez nas plików cookies. Więcej o możliwościach zmiany ich ustawień, w tym ich wyłączenia, przeczytasz w naszej Polityce prywatności.
AKCEPTUJ