We wdrażaniu polityki spójności umiar regulacyjny jest ze wszech miar pożądany. Niestety postulat ten, zapewne akceptowany przez wszystkich, zdecydowanie trudniej jest zastosować w praktyce. Ilość podmiotów zaangażowanych w programowanie i wdrażanie polityki spójności, a także nakładanie się różnych regulacji prawnych powoduje często istny chaos w którym mnoży się warunki wsparcia.

Jeden z takich warunków był ostatnio przedmiotem ciekawej publikacji. W ostatnich dwóch numerach dwumiesięcznika Prawo pomocy publicznej ukazał się w dwóch częściach artykuł autorstwa p. Łukasza Brzenczka poświęcony zagadnieniu momentu weryfikacji sytuacji finansowej przedsiębiorcy w kontekście aplikowania  o pomoc publiczną. Autor poczynił swoje rozważania na kanwie dwóch procedur:

– ubiegania się o dofinansowanie wynagrodzenia pracowników niepełnosprawnych w oparciu o przepisy Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. 2021 poz. 573),

– ubiegania się o wsparcie z funduszy unijnych w oparciu o przepisy Ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014-2020 (Dz. U. 2020 poz. 818) (dalej: Ustawa wdrożeniowa) [1].

Szczególnie interesujące były rozważania autora zawarte w drugiej części artykułu, który był poświęcony zagadnieniu momentu weryfikacji sytuacji finansowej przedsiębiorcy w kontekście przepisów Ustawy wdrożeniowej. Autor zwrócił bowiem uwagę na fakt, że w kontekście tej procedury przyjęta przez sądy administracyjne wykładnia, zakładająca obowiązek weryfikacji sytuacji finansowej przedsiębiorcy już na moment złożenia wniosku o dofinansowanie jest problematyczna. Problematyczna bowiem samo prawo pomocy publicznej w wykładni przyjętej przez Trybunał Sprawiedliwości wymaga dokonania takiej weryfikacji dopiero na moment przyznania pomocy, czyli w  kontekście procedury ujętej w Ustawie wdrożeniowej, najczęściej na moment zawarcia umowy o dofinansowanie. Skoro tak, to autor w mojej ocenie w pełni słusznie stawia pytanie po co właściwie sytuacja finansowa wnioskodawcy weryfikowana jest również wcześniej, zwłaszcza, że od momentu złożenia wniosku do momentu zawarcia umowy nierzadko upływa znaczny (zbyt znaczny) okres czasu.

Uwagi autora, niewątpliwe słuszne już na gruncie kończącej się perspektywy 2014-2020, zyskują jedynie na znaczeniu w kontekście nadchodzącej siedmiolatki. Jak już zauważyłem we wcześniejszym wpisie [2] nowe rozporządzenie ogólne [3] wprost zwraca uwagę na konieczność niwelowania w ramach nowego okresu programowania problemu gold-platingu [4]. Jak wyjaśniono w jego motywie 13:   

Za przygotowywanie oraz wdrażanie programów powinny być odpowiedzialne państwa członkowskie na odpo­wiednim szczeblu terytorialnym, zgodnie z ramami instytucjonalnymi, prawnymi i finansowymi właściwymi dla danego państwa członkowskiego, oraz wyznaczone przez nie w tym celu podmioty. Unia i państwa członkowskie powinny powstrzymać się od nakładania zbędnych przepisów powodujących nadmierne obciążenia administracyjne dla beneficjentów.

Za zbędne przepisy należy niewątpliwie uznać takie rozwiązania, których wprowadzenie pociąga za sobą dodatkowe obostrzenia (warunki) względem jednostek aplikujących o wsparcie, a jednocześnie brak jest  motywów uzasadniających w wystarczającym stopniu ich konieczność i odpowiedniość. Z taką właśnie sytuacją wydaje się, że mamy do czynienia w przypadku oceny sytuacji finansowej przedsiębiorcy już na etapie przedłożenia przez niego wniosku o dofinansowanie. Weryfikacja dokonywana na tym etapie procedury z punktu widzenia beneficjentów jest bezprzedmiotowa, gdyż i tak będzie musiała zostać powtórzona na późniejszym etapie oceny (a właściwie na etapie tuż przed podpisaniem umowy o dofinansowanie). Oczywiście, z punktu widzenia instytucji organizującej nabór wniosków taka weryfikacja już na tym etapie oceny może być uzasadniona, gdyż pozwoli odrzucić określoną ilość wniosków. Niemniej, „zysk” jaki osiągnie z tego tytułu instytucja organizująca nabór w żaden sposób nie równoważy się z obciążeniem administracyjnym jakim w takiej sytuacji będzie poddany podmiot ubiegający się o wsparcie. Z tego też względu wydaje się, że wprowadzenie w ramach procedury ubiegania się o wsparcie z funduszy unijnych  powtórnej analizy tego typu aspektu będzie w każdym wypadku nadmiernym obciążeniem dla beneficjentów.

Powyższe uwagi pokazują jedynie, że w kontekście trwających obecnie prac nad polskim system wdrażania nowej perspektywy finansowej zarówno ustawodawca, jak i każda właściwa instytucja powinna przemyśleć przyjęte rozwiązania pod kątem niwelowania problemu gold-platingu. Nawet bowiem utarte zwyczaje, znajdujące uznanie w oczach sądów administracyjnych, mogą się okazać problematyczne z punktu widzenia prawa unijnego. Z kolei podmioty aplikujące o wsparcie powinny pamiętać o tym, że dokumentacja konkursowa, by stanowiła podstawę wysuwanych względem nich oczekiwań, musi być zgodna z prawem powszechnie obowiązującym [5]. Sformułowanie zatem w kryteriach wyboru projektów wymogu „zbędnego” może podważać możliwość jego zastosowania. Doświadczenie podpowiada niestety, że nie raz przyjdzie wnioskodawcom/beneficjentom toczyć na tym polu spór z właściwą instytucją.

1. Ł. Brzenczek, Trudna sytuacja jako negatywna przesłanka dostępu do pomocy publicznej. Czy zawsze decydujące powinny być dane finansowe według stanu na dzień złożenia wniosku o pomoc ? cz. I, Prawo pomocy publicznej 03/2021, str. 20 i cz. II, Prawo pomocy publicznej 04/2021, str. 24.
2. Zob. wpis zatytułowany Perspektywa finansowa 2021-2027 oczami prawnika – kilka uwag do projektu CPR – https://pomocpubliczna.ostrowski.legal/perspektywa-finansowa-2021-2027-oczami-prawnika-kilka-uwag-do-projektu-cpr/
3. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1060 z dnia 24 czerwca 2021 r. ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego Plus, Funduszu Spójności, Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji i Europejskiego Funduszu Morskiego, Rybackiego i Akwakultury, a także przepisy finansowe na potrzeby tych funduszy oraz na potrzeby Funduszu Azylu, Migracji i Integracji, Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Instrumentu Wsparcia Finansowego na rzecz Zarządzania Granicami i Polityki Wizowej (Dz. Urz. UE L 231 z dnia 30 czerwca 2021 r., str. 159).
4. Zaineresowanych bliżej tematem polecam raport Gold-plating in the European Structural and investment funds, dostępny pod tym adresem internetowym: https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/1a088de2-3422-11e7-9412-01aa75ed71a1/language-en.
5. Zob. w tym względzie wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10.02.2015 r. w sprawie SK 50/13, Dz. U. 2015 poz. 227