Bezpośrednimi adresatami przepisów prawa pomocy publicznej są Państwa Członkowskie, a dokładniej zarówno  samo Państwo, jak i wszelkie podmioty, co do których dane Państwo jest w stanie wywierać dominujący wpływ. Na mocy przepisów prawa unijnego wszystkie te podmioty są obowiązane weryfikować, czy planowany do zastosowania instrument/środek stanowi pomoc publiczną, a jeżeli tak to czy i w jaki sposób zapewnić jego zgodność z prawem pomocy publicznej.

Powyższy obowiązek prawny nie oznacza jednak, że tylko ww. podmioty powinny być zainteresowane w przestrzeganiu prawa pomocy publicznej. Ze względu bowiem na sankcję jakie są stosowane w tej dziedzinie prawa niewątpliwie również beneficjenci pomocy publicznej powinny uważać na to co oferuje im Państwo. W sytuacji bowiem zidentyfikowania pomocy publicznej, która jest bezprawna lub niezgodna z rynkiem wewnętrznym organ czy podmiot udzielający pomocy może zostać zobowiązany do odzyskania udzielonej pomocy wraz z odsetkami. W ten sposób konsekwencje finansowe nieprawidłowych poczynań spadają nie na tego kto pomocy udzielił, lecz na tego kto z niej skorzystał. Najbardziej zatem dotkliwe konsekwencje naruszenia prawa pomocy publicznej spadają na jej beneficjentów. Warto mieć to na względzie zwłaszcza, że nie należy wcale do rzadkości sytuacja w której Państwo Członkowskie nie tylko nie broni beneficjenta wsparcia[1], lecz także samo inicjuje postępowanie w celu odzyskania tego, co w jego ocenie beneficjent niesłusznie uzyskał[2]. 

Oczywiście beneficjenci którzy zostają dotknięci taką sytuacją próbują się bronić. Często podnoszą oni zarzut działania w zaufaniu do poczyń organów/podmiotów Państwa Członkowskiego, na którym w pierwszej kolejności spoczywał obowiązek działania w zgodzie z prawem unijnym. Niestety z punktu widzenia prawa unijnego taka taktyka obronna skazana jest zazwyczaj na niepowodzenie. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej konsekwentnie podkreśla w swoim orzecznictwie, że podstawowym obowiązkiem beneficjentów wsparcia jest weryfikacja, czy pomoc publiczną, którą mają uzyskać została prawidłowo zgłoszona do Komisji Europejskiej. Jak wskazuje Trybunał:

ze względu na podstawowe znaczenie, jakie obowiązek zgłoszenia pomocy ma dla efektywności mającej obowiązkowy charakter kontroli pomocy państwa sprawowanej przez Komisję, przedsiębiorstwa będące beneficjentami pomocy mogą co do zasady powoływać się na uzasadnione oczekiwania co do prawidłowości przyznania tej pomocy tylko wówczas, gdy taka pomoc została przyznana zgodnie z procedurą przewidzianą w art. 108 TFUE, a staranny podmiot gospodarczy powinien zwykle być w stanie upewnić się, że dopełniono wymogów tej procedury. W szczególności gdy pomoc została wprowadzona w życie bez uprzedniego zgłoszenia Komisji, przez co jest niezgodna z prawem w świetle art. 108 ust. 3 TFUE, beneficjent tej pomocy nie może mieć w tym momencie uzasadnionych oczekiwań co do prawidłowości przyznania tej pomocy, chyba że zaistnieją wyjątkowe okoliczności[3].

Również ewentualne błędy podczas stosowania przepisów z zakresu prawa pomocy publicznej  mogą nie wystarczyć do ochrony beneficjenta przed obowiązkiem zwrotu pomocy publicznej. Jeżeli zatem organ stosujący przepisy prawa pomocy publicznej popełni błąd i np. nieprawidłowo zastosuje rozporządzenie w sprawie wyłączeń blokowych, to konsekwencje tego działania mogą spaść na beneficjenta[4].

Reasumując, przedsiębiorcy działający na rynku wewnętrznym Unii Europejskiej powinni mieć świadomość systemu prawa pomocy publicznej i obowiązków z niego wynikających. W ich interesie jest bowiem czuwanie nad tym czy pozyskiwane przez nich wsparcie jest zgodne z przepisami prawa pomocy publicznej. Zignorowanie tego obowiązku może być bowiem niezwykle kosztowne.

Wpis nie stanowi porady ani opinii prawnej w rozumieniu przepisów prawa  oraz ma charakter wyłącznie  informacyjny. Stanowi  wyraz poglądów jego  autora na tematy prawnicze związane z treścią przepisów prawa, orzeczeń sądów, interpretacji organów państwowych i publikacji prasowych. Kancelaria Ostrowski i Wspólnicy Sp.K. i autor wpisu nie ponoszą odpowiedzialności za ewentualne skutki decyzji podejmowanych na jego podstawie.

[1] Zob. w tym względzie wyrok Sądu z dnia 16 marca 2016 r. w sprawie T-103/14 Frucona Košice a.s. p-ko Komisji Europejskiej, ECLI:EU:T:2016:152.

[2] Zob. w tym względzie decyzję Komisji (UE) 2018/556 z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie pomocy państwa SA.35356 (2013/C) (ex 2013/NN, ex 2012/N) wdrożonej przez Polskę na rzecz spółki Autostrada Wielkopolska S.A. (Dz. Urz. UE L 92 z dnia 10 kwietnia 2018 r., str. 92), a zwłaszcza pkt 64 tejże decyzji, gdzie Komisja przywołała stanowisko beneficjenta wsparcia.

[3] Wyrok Sądu z dnia 15 listopada 2018 r. w sprawie T-207/10 Deutsche Telekom AG p-ko Komisji, ECLI:EU:T:2018:786, pkt 41.

[4] Zob. w tym względzie opinię rzecznika generalnego Melchiora Watheleta w sprawie C-349/17 Eesti Pagar, ECLI:EU:C:2018:768, pkt 126.