W dniu 25 czerwca bieżącego roku na stronie Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, a dokładniej w zakładce poświęconej tematyce pomocy publicznej w kontekście COVID-19, pojawił się nowy dokument – Wyjaśnienia w zakresie Tarczy finansowej PFR dla MŚP (1) (Wyjaśnienia). Zarówno moment publikacji Wyjaśnień, jak i ich treść nasuwa kilka spostrzeżeń.

Gdy chodzi o sam moment publikacji to pojawia się w tym względzie nieuniknione pytanie – dlaczego dopiero teraz? Od uruchomienia Tarczy finansowej PFR dla MŚP (Tarcza) minęły w momencie publikacji Wyjaśnień prawie dwa miesiące. Przez ten czas z oferty PFR skorzystało 291 tys. przedsiębiorców – doświadczenie podpowiada, że w tak dużej grupie na pewno znajdą się i tacy przedsiębiorcy, którzy na skutek braku znajomości tego dokumentu w taki czy inny sposób naruszyli prawo pomocy publicznej. Taki scenariusz jest tym bardziej prawdopodobny, że Wyjaśnienia starają się dać odpowiedź na kilka kluczowych pytań, które pojawiły się w kontekście Tarczy.

Przechodząc do samej treści Wyjaśnień to ich lektura nasunęła całkiem sporo wątpliwości. Jedną z podstawowych jest zawarte już na pierwszej stronie tego dokumentu twierdzenie UOKiK, że pomoc udzielana na podstawie Tarczy, poza warunkami wynikającymi z uchwały Rady Ministrów (2), musi także być udzielana zgodnie z warunkami określonymi w sekcji 3.1 Komunikatu Komisji Europejskiej. Taka konieczność wynika w ocenie UOKiK z faktu, że pomoc publiczna udzielana w ramach Tarczy została zaakceptowana przez Komisję Europejską właśnie jako pomoc przewidziana w sekcji 3.1. Komunikatu.

Niestety takie podejście nie wydaje się prawidłowe. Stanowisko UOKiK zasadza się bowiem na założeniu, że pomoc publiczna udzielana w ramach Tarczy powinna być weryfikowana pod kątem zgodności z warunkami określonymi w komunikacie Komisji Europejskiej – Tymczasowe ramy środków pomocy w celu wsparcia gospodarki w kontekście trwającej epidemii COVID-19. UOKiK pomija natomiast w swoich rozważaniach treść decyzji Komisji Europejskiej z dnia 27 kwietnia 2020 r. (3), w której to Komisja zaakceptowała udzielanie pomocy publicznej przewidzianej w ramach Tarczy.

Tymczasem z punktu widzenia prawa unijnego to właśnie treść owej decyzji ma pierwszorzędne znaczenie przy ocenie poprawności udzielanej w ramach Tarczy pomocy publicznej. Jak wyjaśnił bowiem Trybunał Sprawiedliwości w sprawie PGE (4)  to owa decyzja,  a nie komunikat Komisji, określa warunki stosowania programu pomocowego takiego jak Tarcza. Jak zaznaczył Trybunał sprzeczna z prawem unijnym jest natomiast sytuacja, w której po zbadaniu i zatwierdzeniu przez Komisję Europejską określonego programu pomocowego, organy i sądy krajowe przy wdrażaniu tej pomocy weryfikują zgodność owej pomocy z komunikatem, na podstawie którego Komisja dokonała swojej oceny (5).

Oprócz tej formalnoprawnej wątpliwości, stanowisko UOKiK-u jest także problematyczne z praktycznych względów. Przykładowo, nie jest do końca jasne, która wersja Komunikatu posłużyła UOKiK do wypracowania Wyjaśnień. Komunikat Komisji od dnia jego publikacji, tj. od19 marca 2020 r. ulegał trzykrotnie nowelizacji (w dniu 3 kwietnia, 8 maja i 29 czerwca 2020 r.). Również sekcja 3.1. owego dokumentu ulegała modyfikacjom. Niestety UOKiK nie zaznacza w sposób jednoznaczny, która wersja Komunikatu stanowi podstawę jego rozważań w Wyjaśnieniach.

Z treści decyzji Komisji Europejskiej wynika w sposób jasny, że organ ten jako podstawę swojej oceny przyjął wersję komunikatu obowiązującą po zmianach z dnia 3 kwietnia 2020 r. Analiza Wyjaśnień, a zwłaszcza części szóstej tego dokumentu sugeruje jednak, że UOKiK uwzględnił w swoich rozważaniach kolejne wersje komunikatu (dokładniej zmiany wprowadzone nowelizacją z dnia 8 maja 2020 r.). Świadczy o tym wprowadzenie ograniczenia maksymalnej wartości pomocy jaką w oparciu o sekcję 3.1. może uzyskać przedsiębiorca prowadzący działalność w różnych sektorach gospodarki, w tym w sektorze rybołóstwa i akwakultury oraz podstawowej produkcji rolnej. Do dnia 7 maja 2020 r. taki przedsiębiorca, o ile wprowadził rozdzielność rachunkową mógł w ramach sekcji 3.1. uzyskać otrzymać 800 tys. EUR pomocy w związku z prowadzoną przez niego zwykłą działalnością gospodarczą oraz 120 tys. EUR pomocy w związku z działalnością w sektorze rybołówstwa i akwakultury oraz 100 tys. EUR pomocy w związku z działalności prowadzoną w sektorze produkcji podstawowej produktów rolnych (6). Na skutek zmian komunikatu, od dnia 8 maja 2020 r. taki przedsiębiorca utracił taką możliwość i mógł maksymalnie uzyskać 800 tys. EURO (ewentualne wsparcie dla działalności w zakresie podstawowej produkcji rolnej i rybołówstwa lub akwakultury wliczało się do tego limitu). Właśnie ten ostatni mechanizm wyliczania wartości maksymalnej pomocy przyjął UOKiK w Wyjaśnieniach.

Reasumując, przygotowane przez UOKiK Wyjaśnienia, jakkolwiek z założenia potrzebne i pożądane, to jednak budzą dalsze wątpliwości. Miejmy nadzieję, że UOKiK będzie dążył do ich rozwiania.  

1 Dokument dostępny jest tutaj.

2 Tarcza finansowa PFR dla MŚP stanowi od strony formalnoprawnej program rządowy przyjęty w formie załącznika do uchwały Rady Ministrów.

3 Chodzi o decyzję SA.56996 (2020/N) – Poland – COVID-19: repayable advance scheme for micro, small and medium-sized enterprises.

4 Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 15 września 2016 r. w sprawie C-574/14 PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A., ECLI:EU:C:2016:686.

5 Wyrok w sprawie PGE, pkt 41.

6 Tak tez wyraźnie zaznacza UOKiK w dokumencie zatytułowanym Zasady kumulacji pomocy z poszczególnych sekcji komunikatu Komisji (dokument dostępny jest tutaj).